Sosyal medyada gündeme oturan konulardan biride Şarbon nedir? Nasıl bulaşır? Tedavisi nasıl yapılır?Önce Ankara ardından İstanbul’da da şarbon tespit edildiği yönünde çıkan haberler sonrası merak konusu oldu.
Şarbon nedir, tedavisi nedir, nasıl bulaşır, şarbonlu et nasıl anlaşılır, öldürür mü? Sorularının yanıtına bu haberde...
Şarbon nedir?
Bakteriyel bir hastalık olan şarbon, ot yiyen hayvanlardan insanlara temas yolu ile geçen ve kimi zaman ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. Şarbon hastalığının mikrobu Bacillus antracis denen bir bakteridir. Toprakta ve meralarda bulunabilen bu bakteri temas durumunda bulaşabileceği gibi solunum yolu ile bulaşması durumunda oldukça tehlikelidir. Bunu önlemek için bir aşı geliştirilmiştir. Bu aşının % 90’ın üzerinde koruyucu olduğu tahmin edilmektedir.
Şarbon tedavisi nedir?
Şarbon hastalığından erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Erken teşhis ve tedavi ile en çok kullanılan yöntem kristal penisilin ve diğer antibiyotiklerdir. Özellikle akciğer şarbonunda yüksek dozda antibiyotik uygulanmaktadır.
Deri şarbonunda herhangi bir cerrahi müdahale söz konusu değildir. Ancak yaralar sürekli olarak pansuman tedavisi ile kontrol altında tutulur. Kişi koruma altına alınmalı ve bir an önce tedaviye başlanmalıdır. Aksi halde geç kalınmış tedavinin iyi sonuçlar vermesi imkansız olabilir.
Şarbonun bulaşmasına neden olan hayvanlar öldürüldükten sonra kireçe gömülür ve ortam karantinaya alınır. Bölge iyice yıkanarak çevredeki hayvanlara aşı uygulaması yapılmalıdır. Aksi halde gerekli önlemler alınmaması ve bölgenin karantina altında tutulmaması şarbonun başlarına da bulaşmasına neden olabilir
Şarbon nasıl bulaşır?
Şarbonun bulaşma yolları çeşitlidir.
– Şarbonlu hayvanlarla doğrudan temas ya da dolaylı olarak temas etmek,
– Bu hayvanların etinin yenilmesi, hayvanın kesilmesi sırasında temas edilmesi,
– Sanayi ürünlerinde kullanılan hayvan yünleri, derileri ve kılları, – Hastalığın görüldüğü ülkeden hayvan ve hayvan ürünlerini almak, – Ayrıca laboratuvar çalışmaları sonucu dikkat edilmezse, şarbon mikrobu bulaşabilir.
Hastalığa herkes yakalanabilir. Ancak hayvancılıkla uğraşanlar, kasaplar, deri yün endüstrisinde çalışanlar, veteriner sağlık teknisyenleri ile veteriner hekimlerin hastalığa yakalanma ihtimali daha yüksektir.
Şarbon belirtileri ve çeşitleri
İnsanlarda akciğer, deri ve sindirim sistemi şarbonu olmak üzere 3 tip şarbon hastalığı vardır. İnsanlar ve hayvanlardaki belirtiler benzerdir.
Akciğer şarbonunda; solunum yoluyla alınan mikrop, akciğerlere yerleşir. Burada yara oluşur ve nefes almada problemler ortaya çıkar. Bakteri vücuda girdikten sonra, bir hafta içerisinde belirtiler görülür. Başta soğuk algınlığı gibi görünür. Birkaç gün sonra ateş iyice yükselir. Lenf bezleri şişer ve nefes almada zorluk görülür. Hastada şok ve koma gelişebilir. Akciğer şarbonuna yakalanan kişiler, erken tedavi edilmediği takdirde ölüm kaçınılmazdır.
Deri şarbonu; hayvanlardaki bakterilerin deriyle temas etmesi sonucu ortaya çıkan ve en çok görülen şarbon tipidir. Deride bir yara varsa mikrop, vücuda girer. Deride yaralar meydana getirir. Birkaç gün içinde bu yaranın ortasında 1 ila 3 cm çapında siyahlık oluşur. Buna kara çıban yada çoban çıbanı da denir. Bu yara ağrısızdır. Etrafı tahta gibi sert ve şiştir. Ateş yükselir, bulantı ve kusma görülür. Tedavi edilmezse hastalık ilerler ve ölümle sonuçlanabilir.
Sindirim sistemi şarbonu; şarbonlu hayvanların etlerinin yenmesiyle ortaya çıkar. Etlerin iyi pişmemiş olması ya da çiğ tüketilmesi, önemli bir faktördür. En çok öldüren şarbon tipidir. Çünkü sindirim sisteminde kanamalara yol açar. Kan kusma ve kanlı dışkı görülür. Hastalık çok hızlı ve ağır seyreder. Hasta kısa sürede şoka girer, erken tedavi edilse dahi hastaların çoğunu kurtarmak mümkün olmaz.
Şarbon aşısı
Şarbon aşısı canlı bakteriler içermez ve enfeksiyona yol açmaz. Hem cilt hem de akciğer şarbonuna karşı koruma sağlamaktadır. Ancak genel bir şarbon aşısı uygulaması yoktur. Aşı daha çok enfekte olan hayvanlar ile el teması olanlara, belirli laboratuar çalışanlarına ve bazı askeri personele önerilir. Ayrıca şarbon hastalığı geçirenlere de şarbon aşısı yapılabilir. Altı ayda bir yapılan üç aşı etkili bir koruma sağlar. Aşı alerjik reaksiyon yapabilir.
Şarbondan korunma yolları
Şarbon bakterileri toprakta yıllarca yaşayabilir. Bu nedenle şarbon hastalığının yaygın görüldüğü bölgelerde hayvanlara aşı yapılmalıdır.
Hayvanlarda şarbon vakasına rastlanıldığında kesinlikle sağlık birimlerine haber verilmeli ve bölgenin karantina altına alınması sağlanmalıdır.
Karantina süresi sona ermeden hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir.
Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli, derisi ya da postu yüzülmemelidir.
Şarbondan ölen hayvanlar yakılarak imha edilmeli ya da yaklaşık 2 metre derinliğinde çukurlar açılıp üzerlerine sönmemiş kireç dökülerek gömülmelidir.
Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları araçlar dezenfekte edilmelidir.
Hasta hayvanların temas ettiği yemlikler ve gübreleri yakılarak imha edilmelidir.
Şarbonun yaygın olduğu bir ülkeye seyahat edildiğinde mümkün olduğunca hayvan ve hayvan derileriyle temastan kaçınmalıdır. Ayrıca iyi pişirilmemiş et yenmemelidir.
Hayvanlar ve ürünleriyle temasta olanlar beden temizliğine özen göstermelidir.
Çiğ ya da az pişmiş et yenmemelidir.